Als je een bouwkundig zwembad laat aanleggen is één van de eerste en voornaamste vragen die je je moet stellen: welke bekleding gebruik ik? Wordt het folie of harde kunststof, RVS, pleister, natuursteen, keramische tegels of mozaïek? We nemen een duik onder de spiegeling van het wateroppervlak en snorkelen langs al die mogelijkheden.
Opties om je droombad te bekleden zijn er te over. Trouwens, dat is het mooie aan een klassiek bouwkundig zwembad in het algemeen: je kan het helemaal naar je eigen wens ontwerpen. Recht, rond, trappen, een brug, een nis… Je kiest zelf wat, waar en hoe. Je bepaalt zelf de afmetingen en vorm. Een ander sterk argument om te kiezen voor een bouwkundig bad is de stevigheid. Voor de basisconstructie bestaan twee methodes. Ofwel komen er met blokken gemetste muren bovenop een gestorte, gewapende betonvloer. Ofwel worden zowel de vloer als de muren (via bekisting) volledig uit beton gegoten. En dan moet de ruwe badkuip bekleed worden. Daarvoor bestaan er tegenwoordig mooie en betrouwbare materialen te kust en te keur. Je budget zal mee bepalen in hoeverre je volop de esthetische kaart kan trekken.
Pleister
De meest klassieke jas voor een zwembadkuip is de gipspleister. Witte gips bestaat al zo lang als mensen zwembaden bouwen. Het is een eenvoudige mengeling van wit cement, wit marmer en water. Het is schappelijk in prijs en levert de spierwitte en zacht aanvoelende zwembadmuren op die, eenmaal gevuld met water, de bekende turquoise schijn opleveren. Een nadeel van de gipspleister is dat hij gevoelig is voor zonlicht en voor de inwerking van chemische stoffen in het water. Op lange termijn kan dat het mooi witte of gekleurde uiterlijk wijzigen. Dramatischer wordt het als er uitgesproken vlekken of zelfs barsten verschijnen. Iets dat helaas voorkomt. Vandaag bestaan er gelukkig meer duurzame alternatieven die de voordelen van de klassieke gipspleister behouden. Dankzij de toevoeging van specifieke additieven zijn ze veel beter bestand tegen invloeden van buitenaf zoals de chemicaliën in het bad of UV-licht. Ze vergroten ook de keuze in textuur van het oppervlak. Mortex is een merkvoorbeeld. Het is een flexibel pleistermengsel van kalk en acrylaatpolymeren. Uitgehard is het perfect waterdicht en bestand tegen de langdurige inwerking van chemicaliën in het zwembad. Als decoratieve vloer- of muurafwerking wordt het ook veel toegepast in andere veeleisende ruimtes zoals douches en hamams. Qua esthetiek kan je veel kanten op. De producent biedt 64 kleurtinten aan. Je creëert net zo makkelijk een Marokkaanse tadelakt als een stoere betonlook. Andere fabrikanten dan weer vermengen glas- of kwartskorrels in de pleister. Die zorgen voor extra sterkte en schittering. Zelfs het bezetten van je zwembad met rivierkiezels is mogelijk. De kiezels zijn in principe ‘chemisch inert’ in het water en bezorgen je bad een erg natuurlijk uitzicht.
Folie
Een snellere en economische methode om je bouwkundig zwembad mee aan te kleden (én waterdicht te maken) is het gebruik van kunststof folie of liner. Het gaat om een volledig waterdicht membraan. De folie is flexibel en licht: vaklui kunnen hem makkelijk aanbrengen. Via hete lucht worden naden op voorhand in de fabriek of ter plaatse op de werf, dichtgemaakt of ‘gelast’. In principe staat er daardoor geen beperking op beschikbare maten en vormen. De producenten bieden verschillende kleuren en motieven aan. Je moet na verloop van tijd wel rekening houden met een mogelijke verbleking van de linerkleur door UV-licht. Een ander euvel kan een beperktere levensduur van de folie zijn. Maar veel hangt af van de gekozen kwaliteit. Onder meer de dikte speelt een rol (dunner of dikker dan 1 mm). In sommige folies is een wapening verwerkt en/of gebeurde een antimicrobiële voorbehandeling om de levensduur te verlengen. Een antibacterievilt als onderlaag wordt ook toegepast.
Harde kunststof
Door de band genomen is polyester iets duurder dan folie. Het is het hard, met vezels versterkt materiaal dat we goed kennen als bouwstof van monoblokzwembaden. Maar je kan er dus ook een bouwkundig zwembad mee bekleden, al zal het eindresultaat misschien een minder gladde textuur opleveren dan de monoblokkuip uit de fabriek. De polyester wordt ofwel op de betonnen kuip gespoten ofwel in één of meer lagen gedrenkte glasvezelmatten aangebracht. Een verflaag zorgt voor de afwerking. Het aantal voor zwembaden geschikte RALkleuren is beperkt. De verstrengde Europese milieuwetgeving – die minder soorten verf toelaat dan vroeger - kan een invloed hebben op de duurzaamheid (door vroeger optredende osmose). Een opfrisbeurt na tien tot vijftien jaar kan daardoor nodig zijn. Het zwembad kan dan grof geschuurd worden en een nieuwe polyester- en of verflaag krijgen. Polypropyleen is een andere harde en duurzame kunststof die ook courant gebruikt wordt voor monoblokzwembaden. Het materiaal kan in de massa worden gekleurd. Sommige zwembadbouwers maken met die erg gladde kunststof zwembaden op maat. Deze worden enkel op een betonnen vloer geplaatst en vallen enigszins buiten de noemer bouwkundige baden, maar we vermelden ze hier toch omdat ze zich qua kostprijs en concept – je maakt je eigen ontwerp - kunnen meten met de bouwkundige baden.
Roestvrij staal
Ook met roestvrij staal – RVS, ook ‘inox’ genoemd – kan je een betonnen zwembad bekleden. Al wordt doorgaans enkel een RVS-kuip bovenop een betonnen vloerplaat zonder muren geplaatst. RVS kan ook een optie zijn bij renovatie (wat geldt voor alle besproken materialen, trouwens). Het antiroest-karakter dankt de ijzersoort aan de toevoeging van chroom (minstens 10,5%) aan de legering die aan de oppervlakte reageert met zuurstof en een onzichtbare, beschermende chroomoxidefilm vormt. Als uw zwembadbouwer het heeft over RVS 316L, dan gaat het om een vorm die makkelijk lasbaar is en waaraan molybdeen is toegevoegd. Daardoor is de inox onder andere beter bestand is tegen corrosie door chloride in het water. Maar je dient je op voorhand bewust te zijn van het gevaar van chloor: zelfs bij normaal gebruik ervan kan aantasting niet altijd vermeden worden. Het is daarom ook dat je RVS-leverancier je wellicht een chloorarm of chloorvrij ontsmettingssysteem zal adviseren. Een inox zwembad oogt modern en zijn kleur, een blauwige schijn, varieert sterk mee met het licht dat wisselt met de weersomstandigheden. Bovendien gaat RVS lang mee. Qua prijs ligt het tussen de andere afwerkingkeuzes in.
Mozaïek is prijzig, maar geeft een fantastische uitstraling aan je bad.
Lijmen en voegen: zandcement of epoxy?
Het is belangrijk om samen met je architect of aannemer stil te staan bij de vraag waarmee je keramische tegel, natuursteen of mozaïek gekleefd en gevoegd wordt. Na de nodige waterdichtingsmortel op de ruwe betonnen of gemetste zwembadkuip komt het kleefproduct. Dat moet bestand zijn tegen een permanent hoge waterdruk en tegen de tegendruk die ontstaat in een leeg bad. Het moet een groot spanningsverschil kunnen opvangen. Bij gebruik in buitenzwembaden moet het ook bestand zijn tegen vorst. Dat geldt ook voor het voegmiddel. Bovendien moeten de voegen ongevoelig zijn voor chemicaliën in het badwater. En ze mogen geen voedingsbodem vormen voor microbiële verontreiniging. Ook een beurt met de hogedrukreiniger kunnen ze maar beter doorstaan. De tegelzetter heeft voor zowel het kleven als voor het opvoegen de keuze tussen producten op zandcementbasis of op basis van epoxyhars. De klassieke zandcementmortel bestaat uit een mengeling van zand en cement met specifieke toeslagstoffen die het product geschikt maken voor het betegelen van een zwembad. Hij is geschikt bij keramische tegels en natuursteen. Je moet er wel rekening mee houden dat je sommige mortelkleuren niet kan gebruiken in zwembaden die gefilterd worden via een elektrofysisch procédé. Dat laatste is evenzeer van toepassing op de lijmen op basis van epoxyhars. Die epoxylijmen worden aangemaakt uit twee componenten die een product met een extreem sterke kleefkracht opleveren. Epoxylijm is nog beter dan kleefmortel bestand tegen externe invloeden. Voorwaarde is wel dat de tegelzetter de nodige opleiding en ervaring heeft om met dit product te werken. De epoxylijm kan je toepassen bij keramische tegels en mozaïek. Hij is niet geschikt voor natuursteen.
En de garantie?
Welke garantie geniet je op de bekleding van je bouwkundig zwembad? En hoe lang blijft die gelden? Om te beginnen zegt het burgerlijk wetboek, krachtens de artikelen 1792 en 2270, dat de aannemer en de architect gedurende tien jaar aansprakelijk zijn voor het geheel of gedeeltelijk tenietgaan van bouwwerken ten gevolge van gebreken in de constructie of de ongeschiktheid van de grond. De betonnen of gemetste constructies van bouwkundige zwembaden vallen hier ook onder. Maar de bekleding valt er buiten. Op dat vlak zal je moeten kijken wat je kan overeenkomen met je zwembadbouwer. Sommigen bieden twee jaar, het minimum. Andere gaan tot veel verder, afhankelijk van het gebruikte materiaal. Maar de garantietermijn zegt lang niet alles. Een slecht of goed onderhoud van je zwembad kan een grote impact hebben op de slijtage van de bekleding. En het probleem is dan vaak dat bij een opduikend euvel niet meteen duidelijk is wie verantwoordelijk is. Niet zelden ontaarden geschillen hierover in een procedureslag voor de rechtbank. Om die ellende te voorkomen kunnen we alleen maar aanraden om vooraf bij dit onderwerp voldoende stil te staan. Niet enkel om duidelijke afspraken te maken. Maar ook om na te denken over het juiste onderhoudssysteem en een eventuele naservice die een correct onderhoud helpt garanderen.
Natuursteen
Een heel prijzige optie is natuursteen. Reken minstens het dubbele van de kostprijs tegenover bijvoorbeeld polyester. Maar daar krijg je natuurlijk veel voor terug. Wat gezegd van de magnifieke uitstraling van een zwembad in blauwe steen (arduin) of graniet? En van het natuurlijke aanvoelen? Bovendien is de steen in principe onverslijtbaar en kan hij generaties lang meegaan. Hij is extreem hard en niet poreus. Water kan er niet indringen. Kalkhoudende steensoorten zoals blauwe hardsteen vragen wel om voorzichtigheid met zuren. Daar zijn ze niet tegen bestand zijn. Sap van fruit bijvoorbeeld geeft meteen een vlek. Bestendigheid tegen chloor, gebruikt voor de ontsmetting van het zwembad, is in principe voor natuurstenen dan weer geen probleem. Al kan het geen kwaad om de geschiktheid van de steensoort te checken bij je leverancier, aannemer of architect. Omwille van de veiligheid zullen zij trouwens ook vermijden een al te gladde natuursteenafwerking te gebruiken. Aan kleurenkeuze is er bij natuursteen geen gebrek. Arduin verdonkert naargelang de afwerking: ruw, gezoet of fijn gepolijst. De (zure) regen maakt de steen trouwens door de jaren heen terug grijzer. Graniet bestaat in veel kleurvarianten, bepaald door de streek van herkomst.
Mozaïek
Ook hier krijg je een fantastische uitstraling! Maar mozaïek is evenmin goedkoop. Door de kostprijs van het materiaal – keramiek, natuursteen of glas - maar ook omdat mozaïek aanbrengen arbeidsintensief is. Anderzijds kan mozaïek, indien goed geplaatst en onderhouden, net als natuursteen erg lang meegaan. De hoeveelheid voeg is hier natuurlijk veel groter dan bij natuurstenen platen of tegels. De kwaliteit van het mozaïektapijt hangt daarom ook sterk af van het voegmiddel. (voeg- en kleefmiddelen: zie kader). In het algemeen is het uitkijken voor de gevoeligheid aan temperatuurschommelingen en de bestendigheid aan vorst van het mozaïektapijt (dus de combinatie van de voeg en het mozaïektegeltje). Dat zijn belangrijke factoren bij de keuze. Het maakt bepaalde soorten enkel geschikt voor binnenbaden. En wat geldt voor blauwe steen geldt eveneens voor marmer waar menig mozaïek mee wordt gemaakt: zuur is een vijand. Een mozaïektype dat van die nadelen in elk geval geen last heeft is glasmozaïek.
Keramische tegels
Keramische tegels blijven een klassieker om een zwembad mee te bekleden. Er bestaat een mooi gamma dat geschikt is voor zwembaden. Ook hier geldt zoals bij de mozaïek: de lijm en het voegmiddel bepalen mee de sterkte en de duurzaamheid van het geheel. Tegenwoordig bestaan keramische tegels in reuzenformaten die veel voeg uitsparen en een superstrakke look opleveren. Je kan ze zelfs op maat laten maken, zodat de tegelzetter geen enkele tegel hoeft te zagen. En om terug te keren naar het begin van ons verhaal: je kan ze krijgen in het spierwit van de ouderwetse witte gipspleister, met een des te grotere schittering tot gevolg.
